Het effect van roken op urologische aandoeningen

De bekendste gevaren van roken zijn longkanker en hart en vaatziekten. Maar er zijn ook urologische aandoeningen die mede door roken kunnen ontstaan. Nu het weer bijna Stoptober is, 28 dagen niet roken in oktober, geeft uroloog dr. Michiel Kiewiet de Jonge uitleg over deze gevaren.

Erectieklachten door roken

Een urologische aandoening waarbij roken een belangrijke rol speelt is erectiele disfunctie. Dit betekent dat er geen of slechts een onvolledige erectie gekregen kan worden. Een erectie komt tot stand doordat er een grote hoeveelheid bloed naar de zwellichamen van de penis stroomt wanneer de man seksueel geprikkeld wordt. De bloedvaatjes die naar deze zwellichamen gaan zijn vrij nauw.

Zoals bekend is roken slecht voor de bloedvaten. Nicotine verhoogt de hartslag en de bloeddruk, de koolmonoxide die in de rook zit verdringt de zuurstof uit het bloed en tabaksdeeltjes beschadigen de vaatwand waardoor er stolsels en verkalkingen kunnen optreden.

De nauwe vaatjes worden nog nauwer en er stroomt niet genoeg bloed naar de zwellichamen. Erectiele disfunctie kan een van de eerste symptomen van hart en vaatziekten zijn. Daarom wordt bij erectieproblemen altijd naar het cholesterolgehalte in het bloed gekeken en wordt er eventueel een ECG gemaakt.

Blaaskanker

De meest bekende urologische vorm van kanker die door roken wordt veroorzaakt is blaaskanker. Bij ongeveer de helft van het aantal mensen die blaaskanker krijgt, is dit door roken veroorzaakt.

In 2020 kregen 3129 mensen blaaskanker: 2393 mannen en 766 vrouwen. Blaaskanker komt het meest voor in de leeftijdsgroep van 55 tot 90 jaar. In 2019 stierven 1271 mensen aan de gevolgen van blaaskanker. Dat meer mannen blaaskanker krijgen dan vrouwen, kan verklaard worden doordat er meer mannen dan vrouwen roken. Sinds de tachtiger jaren neemt het roken onder vrouwen toe en zien wij ook een toename van het aantal vrouwen met blaaskanker, terwijl er bij mannen juist een lichte afname te zien is.

Waarom is roken gevaarlijk voor de blaas?

De aromatische amines en de polycyclische koolwaterstoffen, die in tabaksrook zitten en kankerverwekkend zijn, worden in het lichaam opgenomen. In bloed zitten de afvalstoffen die uit het lichaam verwijderd moeten worden. Dit gebeurt in de nier waar deze stoffen uit het bloed worden gefiltreerd en als urine wordt afgevoerd. Dit systeem heet het kelken-bekkensysteem van de nier.

Via de nieren komt dus een hoge concentratie van deze stoffen in de urine terecht. De urine verzamelt zich in de blaas en wordt maar eens in de paar uur uitgeplast. De kankerverwekkende stoffen hebben dus alle gelegenheid om op de blaaswand in te werken. Blaastumoren zijn tumoren die uitgaan van het weefsel dat de binnenbekleding van de blaas vormt, dat wordt ook blaasslijmvlies of urotheel genoemd.

Soorten blaaskanker

Blaaskanker onderscheiden we in oppervlakkige en diepe vormen van blaaskanker.

Oppervlakkige blaaskanker

Oppervlakkige blaaskankers (Ta/CIS en T1) groeien niet in de blaasspier, maar diepe blaaskankers wel (T2-4) wel. De oppervlakkige blaaskankers zijn makkelijker te behandelen dan de diepe blaaskankers. Door een buis die via de plasbuis in de blaas wordt gebracht kan de blaaskanker in zijn geheel worden verwijderd (TURT).

Helaas kunnen deze blaaskankers vaak terugkomen. Daarom is het soms nodig om de blaas met bepaalde medicamenten te spoelen (blaasspoelingen). Soms is dat maar eenmalig, maar het kan ook zijn dat er meerdere cycli van blaasspoelingen nodig zijn.

In ieder geval zal er nog gedurende een aantal jaren af en toe in de blaas moeten worden gekeken of zich geen nieuwe kanker gezwellen hebben gevormd. De oppervlakkige kankers kunnen soms ook in de blaasspier gaan groeien en in diepe kankers veranderen.

Diepe blaaskanker

De diepe blaaskankers vragen een veel ingrijpendere behandeling omdat het meestal nodig is om de hele blaas te verwijderen, waarbij er dan een stoma moet worden aangelegd.

Kanker in urotheel van de hoge urinewegen

De urine stroomt van het kelken-bekkensysteem van de nier door de urineleiders naar de blaas. De wandbekleding van dit hele systeem van de nier naar de blaas bestaat uit urotheel.

In de hoge urinewegen, dat zijn de urinewegen boven de blaas, kan ook kanker van het urotheel voorkomen. Dit komt echter veel minder vaak voor dan kanker van het urotheel van de blaas. 95% van deze kankers komen in de blaas voor en maar 5% in de hoge urinewegen. De verklaring hiervoor is dat de urine direct naar de blaas stroomt en er dus veel korter contact is met het urotheel van de hoge urinewegen.

Kanker van de nier of penis

Kanker van de nier of van de penis heeft ook een verband met roken, maar een veel minder uitgesproken verband dan bij blaaskanker. Kanker van de nier is niet hetzelfde als urotheelcel kanker van de nier. Het gaat hier om kanker van de niercellen en niet de urotheel cellen.

Prostaatkanker

Of door roken ook prostaatkanker ontstaat is onbekend. Wel geven studies aan dat roken de prognose verslechtert bij mannen die al prostaatkanker hebben.

Roken is dus ook gevaarlijk voor urologische organen

Roken is slecht voor de gezondheid, dat is algemeen bekend. Elk jaar is er rondom oktober veel aandacht voor de schadelijke effecten. Daarom benadrukken we juist nu dat roken ook schadelijk kan zijn voor de urologische organen.

Meer over leefstijl