Testen op prostaatkanker, heeft dat zin? vroeg dagblad Trouw aan dr. Paul Kil

Moeten mannen zich preventief laten testen op prostaatkanker? Een vroege opsporing van prostaatkanker kan levensreddend zijn, maar ook onnodig onrust geven. Wat is wijsheid? Daarover legde dagblad Trouw een lezersvraag voor aan dr. Paul Kil, uroloog en medisch directeur van Andros Clinics.

Een man (57) krijgt van zijn vrienden steeds de vraag: jij laat je toch ook preventief onderzoeken op prostaatkanker? “Stel je voor dat je het hebt, dan ben je er tenminste op tijd bij. Dokters geven hierover geen duidelijk advies, je moet dat vooral zelf weten. Ik voel er niet zoveel voor. Maar er is toch steeds meer screening en behandelmogelijkheden, moet ik het dan toch doen?”

Vorige week bleek uit cijfers van het Integraal Kankercentrum Nederland dat prostaatkanker bij mannen het vaakst voorkomt en dat de diagnose in 2024 bijna even vaak werd gesteld als borstkanker bij vrouwen. “Van de 15.000 mannen die jaarlijks in Nederland worden gediagnosticeerd met prostaatkanker, overlijden er 3.000”, zegt Paul Kil, uroloog en medisch directeur van Andros Clinics.

Pas klachten bij uitzaaiingen

“Onder die 20 procent die komt te overlijden, zijn veel mannen die de ziekte in een te laat stadium hebben ontdekt. Waren die eerder naar de huisarts gegaan om zich te laten onderzoeken, dan waren ze er vroeger bij geweest. En dan was de mogelijkheid er geweest om ze nog te genezen.”

Kil wijst erop dat mannen zelf prostaatkanker meestal niet op tijd kunnen herkennen omdat deze kanker zelden klachten geeft in het begin. “Als de ziekte wel klachten geeft, is de kanker bijna altijd al uitgezaaid. Bij een tijdige behandeling van agressieve prostaatkanker, leeft iemand in 98 procent van de gevallen na 10 jaar nog. Maar als er  uitzaaiingen zijn, is dat nog maar in 26 procent.”

Wees er vroeg bij dus. Kil: “Vanaf 50 jaar is het zinvol om je met een PSA-meting bij de huisarts preventief te laten testen.”

Onnodige onrust

Naast leeftijd behoor je ook tot de risicogroep als prostaatkanker in je familie zit of wanneer je van Afrikaanse afkomst bent. Dan kan het volgens Kil raadzaam zijn om al vanaf 45 jaar te testen.

Met een PSA-test wordt de hoeveelheid PSA gemeten, een stofje dat de prostaat maakt. Ook zonder klachten kun je daarvoor bij de huisarts terecht. Maar volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap kleven er ook nadelen aan zo’n preventieve test: er bestaat een kans dat er een onschuldige tumor gevonden wordt. Dat kan zorgen voor onnodige onrust.

Volgens Kil is het in ieder geval beter om de meting bij een huisarts te laten doen, dan om een zelftest te gebruiken. Kies je daar toch voor, neem dan een test waar na laboratoriumonderzoek een getal uitkomt. “Een streepjestest is minder betrouwbaar.”

PSA-waarde

Is de PSA-waarde onder de 3, dan is de kans op prostaatkanker erg laag. Bij een verhoogde waarde van boven de 3 volgt nader onderzoek. “Vroeger moest je dan biopten nemen door met een naaldje prostaatweefsel weg te halen. Tegenwoordig zit er een MRI tussen. Als daarop geen verdachte plek zichtbaar is, hoef je ook niet te biopteren, ook al is een PSA verhoogd en de prostaat vergroot. In meer dan de helft van de gevallen kunnen we zeggen: meneer, we zien niks op de MRI, er is geen verdere actie nodig.”

Bij de overige 44 procent is wel een biopt nodig, en daarvan heeft 80 procent kanker. “Je hebt twee vormen van prostaatkanker: één vorm waar je niks aan hoeft te doen, want daar word je oud mee. De andere is agressief, die moet je behandelen.”

KWF wil screening voor hoger-risico groep

En een bevolkingsonderzoek, zoals bij borstkanker? In 2018 concludeerde de Gezondheidsraad dat het nut daarvan niet op zou wegen tegen de risico’s van overdiagnose, overbehandeling en psychische belasting. Het KWF stond daar destijds achter, maar pleit na nieuwe wetenschappelijke inzichten voor een screening bij mensen die een hoger risico lopen.

Kil noemt de afweging van nut en risico ‘het grote dilemma’. “Enerzijds wil je niet te veel mensen ontdekken die een vorm hebben van kanker waar je niks aan hoeft te doen. Maar bij een agressieve vorm wil je zeker niet te laat zijn, want je gaat eraan dood.”

Lees verder over PSA meten en prostaatkanker opsporen

Bron: Trouw