Prostaatkanker ontwikkelingen in 2023 en verwachtingen voor 2024

Welke prostaatkanker ontwikkelingen zijn er? Een update van de vooruitgang in 2023. En we kijken vooruit naar 2024. Professor Frans Debruyne zet elk jaar de belangrijkste ontwikkelingen op een rij.

Active surveillance: overal de standaard

Active surveillance, oftewel niet direct ingrijpen bij een niet bedreigende gelokaliseerde prostaatkanker, is inmiddels overal de standaard. Bij een gelokaliseerde prostaatkanker zit de tumor alleen in de prostaat en niet daarbuiten. Met onze precisiediagnostiek bij active surveillance liep Andros voorop in Nederland. Al meer dan 5 jaar passen we active surveillance met precisiediagnostiek systematisch toe.

Soms blijkt gedurende de controles tijdens het active surveillance traject dat de oorspronkelijk niet agressieve prostaatkanker verandert en wel bedreigend wordt. Dat noemen we progressie. Deze progressie wordt meestal vastgesteld door het PSA in het bloed en een MRI-afbeelding van de prostaat. Dan kan alsnog worden overgegaan tot opereren of bestralen.

Een prostaat MRI is dus ook bij active surveillance cruciaal. Voor de beoordelende radioloog zijn nu de MRI karakteristieken voor progressie beter gedefinieerd in de zogenaamde PRECISE score. Deze PRECISE score is al in 2017 opgesteld maar wordt pas sinds kort op grote schaal toegepast. Een stap voorwaarts die de uroloog en zijn multidisciplinair team in hun overleg (MDO) helpt bij het besluit wel of niet in te grijpen.

Noodzaak centralisatie prostaatkanker opnieuw aangetoond

Centralisatie van diagnostiek en behandeling was in 2023 een hot topic. Dit is overigens niet alleen aan de orde voor prostaatkanker maar is essentieel voor vele aandoeningen. Andros is hier altijd al een voorstander van geweest.

De noodzaak tot verdere centralisatie van RALP (Robot Assisted Laparoscopic Prostatectomy) als chirurgische behandeling van gelokaliseerd prostaatkanker is vorig jaar nog duidelijker geworden door de publicatie (en proefschrift) van de Leidse onderzoeker Schepens.

Zij toonde aan dat er grote verschillen zijn in incontinentie (ongewild urineverlies) en impotentie (seksuele dysfunctie) tussen de 19 onderzochte Nederlandse ziekenhuizen die prostaatkanker operaties uitvoeren. Hoe groter het aantal operaties, hoe lager de complicaties. Dit pleit natuurlijk voor verdere centralisatie van deze ingreep. Via Andros wordt u altijd geopereerd bij de drie grootste en meest ervaren prostaatkankernetwerken.

Ook in de prostaatkanker diagnostiek bestaan er nog grote verschillen tussen ziekenhuizen. De inzet van MRI, gericht biopteren en biopteren via de huid wordt meer en meer overgenomen in gespecialiseerde centra en prostaatkankernetwerken. Al zijn er ook nog steeds ziekenhuizen waar de patiënt geen MRI, gerichte prostaatbiopsie of biopsie via de huid aangeboden krijgt.

Focale therapie van prostaatkanker in opkomst

Focale therapie van prostaatkanker is in 2023 steeds meer in de belangstelling komen te staan. Bij focale therapie van prostaatkanker wordt alleen de kanker in de prostaat vernietigd en de rest van de prostaat ongemoeid gelaten. Hierdoor kunnen complicaties als incontinentie en impotentie praktisch volledig vermeden worden.

In Nederland wordt focale therapie, op een enkele uitzondering na, niet toegepast en ook niet vergoed. Internationaal komt focale therapie met een juist uitgekristalliseerde indicatie steeds meer van de grond. Zo is de Falcon indicatiestelling (Focal Therapy for Localised prostate cancer consensus) tot stand gekomen en gepubliceerd waarin een scherpe juiste selectie van patiënten voor deze behandelingsvorm is gedefinieerd. Daar werd voorheen in de dagelijkse praktijk nogal eens onvoldoende scherp op geselecteerd.

Bij Andros volgen we de ontwikkelingen omtrent focale therapie nauw. We hebben alle mogelijkheden voorbereid om volgens deze strenge selectiecriteria focale therapie toe te gaan passen. Het is nu wachten op goedkeuring van de overheid. Misschien (hopelijk) dat er in 2024 hiervoor meer mogelijkheden komen.

Meer centra bestralen met MR-linac

MR-linac combineert real time MRI met bestralen van de prostaat. Daardoor kan gerichter worden bestraald en waardoor minder complicaties zouden optreden. Deze vorm van bestralen wordt steeds vaker toegepast in plaats van de reguliere externe bestraling of interne bestraling (Brachytherapie).

De meeste radiotherapeutische centra hebben nu de noodzakelijke apparatuur voor MR-linac. Zoals bij elke kankerbehandeling geldt ook hier vooral het belang van een juiste indicatie. Dus een juiste selectie van de patiënt geschikt voor deze vorm van behandeling.

Bevolkingsonderzoek steeds dichterbij?

Wat gebeurde er nadat de EU prostaatkanker op de lijst had geplaatst van de kankers die in de toekomst voor screening in aanmerking kwamen in 2022? En de EU hiervoor subsidies ter beschikking stelde? De subsidies komen in eerste instantie terecht, zeker wat prostaatkanker betreft, voor pilotstudies in Europese landen die financieel minder draagvermogen hebben zoals de Baltische staten, Polen en Spanje.

In Nederland moeten de proefprojecten via de gebruikelijke subsidiekanalen worden gefinancierd. En dat is een lange moeilijke weg met aanvragen vanuit universitaire centra of prostaatkankernetwerken. Inmiddels worden dergelijke aanvragen voorbereid. Waar mogelijk draagt Andros daar zeker aan bij. We hebben de expertise en de infrastructuur.

Artificial Intelligence bij prostaatkanker

Voor de toepassing van Artificial Intelligence in de geneeskunde was ook in 2023 weer veel aandacht. In de prostaatkanker diagnostiek speelt AI een steeds grotere rol. Wel zit het zeker nog in de onderzoeksfase. Onderzoeken vorderen gestaag en zullen in de (nabije) toekomst tot toepasbare resultaten leiden. Maar klinisch bruikbare toepassingen komen meestal pas na jaren ter beschikking. Dat zal ook voor prostaatkankerdiagnostiek het geval zijn.

Prostaatkanker ontwikkelingen 2024

Ook in 2024 zetten we ons weer in voor de beste zorg en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van prostaatkanker. We houden u op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen in onze nieuwsbrieven (meld u hier aan) en op de website vindt u continu nieuws hierover.

Lees verder over prostaatkanker

Lees over PSA en prostaatkanker ontdekken